संत साहित्यात महामानवांना मनुष्याकडून अभिप्रेत असलेले जगणे प्रत्यक्ष आचरणात कसे आणता येईल, याकरिता अनघा चिपळूकर गेली १६ वर्षे कार्य करीत आहेत. गीता अभ्यास, ज्ञानेश्वरी, एकनाथ, रामदास, संत तुकाराम यांचे साहित्य आजच्या जगण्याला कसे समर्पक आहे, त्याच्या आचरणाने धकाधकीच्या जीवनात मानवाचे जीवन कसे सुसह्य होणार आहे, हे समजावून सांगण्यासाठी १६ वर्षांपासून विनामूल्य अभ्यास वर्गांचे आयोजन त्या करीत अाहेत. त्यांच्या अभ्यास वर्गाचा आजवर तीन ते चार हजार उच्चशिक्षित महिला आणि पुरुषांनी लाभ घेतलेला असून, त्यांचा ज्ञानदानाचा प्रसार वयाच्या साठीनंतर आजही सुरू आहे.
अनघा चिपळूणकर यांच्या कानावर संत साहित्याचे संस्कार बालपणापासूनच पडत गेले. त्या राहत असलेल्या वाड्याशेजारी संत साहित्याचे गाढे अभ्यासक राहत होते. त्यांच्या घरी महाराष्ट्रातील अनेक संत साहित्यिक मंडळींचा राबता असायचा. त्यांच्या वाड्यात होत असलेली भजन-कीर्तने लहानपणी कानावर येत असल्याने या विषयाची गोडी लागली. नंतर महाविद्यालयीन शिक्षण घेत असताना ही गोडी जास्त बहरत गेली. पुढे लग्न झाल्यावर मिरजहून नाशिकला आल्यानंतर सुदैवाने चिपळूणकरांचे घरदेखील धार्मिक प्रवृत्तीचे असल्याने या अभ्यासाला जास्त गती मिळाली. त्यांनी रामदासी कीर्तन, राष्ट्रीय कीर्तन आदींचे विविध पैलू अभ्यासले. एकदा गीता वाचल्यानंतर आपण गीतेचा अभ्यास करावा, असे त्यांच्या मनात आले. त्यानंतर पुणे येथे असलेल्या गीता ज्ञान मंडळाच्या परीक्षा देऊन त्यात अव्व्ल क्रमांक मिळवला. गीता ही केवळ परीक्षेसाठी नसून, ती आचरणात आणण्यासाठी आहे. भगवान श्रीकृष्णाने अर्जुनाला व्यवस्थापनाचे धडे दिले आहेत. त्यासाठी त्यांनी तरुण मुलामुलींना गीता शिकविण्यास सुरुवात केली. अनेक महिला दुपारी जेवण झाल्यानंतर टीव्हीवरचे कार्यक्रम पाहत असतात, यावर उपाय म्हणून त्यांनी दुपारी तीन ते सायंकाळी ६ वाजेपर्यंत शहरातील उच्चविद्याविभूषित नागरिकांसाठी ज्ञानेश्वरीचे वर्ग सुरू केले. त्यांनाही चांगला प्रतिसाद मिळाला. ग्रामीण भागातील व्यक्तीला ज्ञानेश्वर, तुकाराम, नामदेव यांच्या साहित्याचा अभ्यास असतो. मात्र, शहरातील व्यक्तीला इच्छा असूनही त्याकडे वळता येत नाही, ही बाब ओळखून त्यांनी शहरात वर्ग सुरू केले. बघता बघता त्यांना इतका प्रतिसाद मिळाला, की जागोजागी बोलावणे येऊ लागले. प्रशिक्षण घेतल्यानंतर महिलांचे घरातील वागणे-बोलणे सुधारले. घरातील व्यक्ती विचारायला येऊ लागल्या, की आमच्या घरातील महिलेमध्ये इतका बदल कसा झाला? संत साहित्याचा अभ्यास करता यावा यासाठी त्यांनी २५ वर्षे पंढरपूरची वारी केली. चिपळूणकर ताईंकडून दर वर्षी भागवत सप्ताह, ज्ञानेश्वरी सप्ताहाचे आयोजन करण्यात येते. हजारोंचा जनसमुदाय या कार्यक्रमाला उपस्थित असतो. त्या म्हणतात, लोकांना देवभोळे बनविण्यापेक्षा संत साहित्यात सांगितलेला विज्ञानवाद महत्त्वाचा आहे, त्यातील कर्माचा सिद्धांत महत्त्वाचा आहे, व्यवस्थापनाचे धडे महत्त्वाचे आहेत. लोकांनी ते अंगीकारले तर खऱ्या अर्थाने चांगला सुसंस्कृत समाज घडण्यास मदत होईल. गीतेमध्ये सांगितले आहे, की आपली कर्तव्ये पार पाडून तुम्ही देवाचे नामस्मरण करा. मला भेटलेले अनेक जण म्हणतात आम्ही ज्ञानेश्वरीची इतकी पारायणे केली, पंढरपूरच्या वारीला इतक्या वेळा जाऊन आलो. परंतु, त्यांच्या आचरणात या गोष्टी कुठेच दिसत नाहीत. पारायणे किती केली, यापेक्षा कशी केली, हे महत्त्वाचे आहे. मी पारायण करीत असताना प्रत्येक ओळीचा, प्रत्येक शब्दाचा अर्थ समजावून सांगत असते. मी जे लोकांना देते ते माझे काहीच नाही. ज्यांनी लिहून ठेवले त्यांनी काही घेतले नाही, तर मी कसे घेऊ? धनाच्या श्रीमंतीपेक्षा संत साहित्याचे विचार माझ्याकडे आहेत, ती माझी श्रीमंती आहे. या कार्याचा पुरस्कार म्हणून श्रृंगेरी पीठाच्या शंकराचार्यांच्या हस्ते त्यांचा सत्कार झाला आहे. त्याचप्रमाणे अनेक सामाजिक संस्थांनीही त्यांना गौरविले आहे. नम्रपणे त्या म्हणतात, मी अजून शिकते आहे. मला शिकून कीर्तन करण्याची इच्छा आहे!
नाशिककरांनो, लिहिते व्हा!
ज्येष्ठ नागरिक म्हटले, की वयाचा उत्तरार्ध आणि त्यामुळे कमी झालेला अॅक्टिव्हनेस असा बऱ्याच जणांचा समज असतो. पण, अनेक ज्येष्ठ हे केवळ वयाने वृद्ध असतात, त्यांचे मन मात्र तरुणच असते. त्यांच्या कामातून, समाजसेवेतून किंवा अन्य अॅक्टिव्हिटीजमधून ते आपण अजूनही तरुण आहोत हे दाखवून देतात. अशाच ज्येष्ठांसाठीचे हे व्यासपीठ म्हणजे आमचा ‘यंग सीनिअर्स’ कॉलम. चला तर मग, तुम्ही जर असे यंग सीनिअर असाल, तर थेट आमच्याशी संपर्क करा किंवा तुमच्या ओळखीत, पाहण्यात असे कोणी असेल, तर त्यांचे नाव सुचवा. योग्य व्यक्तींना या सदरातून नक्कीच प्रसिद्धी दिली जाईल.
आमचा पत्ता : महाराष्ट्र टाइम्स, अल्फा स्क्वेअर बिल्डिंग, तिसरा मजला, डिसुझा कॉलनी, कॉलेजरोड, नाशिक.
समन्वय : फणिंद्र मंडलिक- ९४२३१७४४९५
ई-मेल : fanindra.mandlik@timesgroup.com
(पाकीट आणि ई-मेलवर ‘यंग सीनिअर्स’ उल्लेख करावा.)
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
म. टा. वृत्तसेवा, निफाड
