राज्यभरात राबविण्यात येणारी शिक्षणहक्क (आरटीई) प्रक्रिया नाशिक जिल्ह्यात आता पूर्णत्वाकडे पोहोचली आहे. जिल्हाभरात ३५५२ विद्यार्थ्यांना प्रवेश मिळू शकले आहेत, तर अद्याप २८२३ जागा रिक्त आहेत. एकीकडे ही प्रक्रिया पूर्ण होत असताना दुसरीकडे मात्र यातील घोळ, गोंधळ आदी बाबीही समोर येत आहेत. या बाबींची शहानिशा करण्यासाठी महानगरपालिकेच्या शिक्षणसमितीच्या वतीने शाळांचे डिटेल ऑपरेशन सुरू करण्यात आले असून ५० शाळांच्या कागदपत्रांची तपासणी करण्यात आली आहे. उर्वरित शाळांची तपासणी प्रक्रिया सुरू आहे. यातील काही शाळांनी आरटीई प्रवेशासाठी सरकारी नियमांची हद्द पार केली असेल किंवा बोगस प्रवेश आढळून आल्यास त्यांना कारवाईला सामोरे जावे लागणार आहे.
आर्थिक दुर्बलांसाठी आरटीई
बालकांचा मोफत व सक्तीच्या शिक्षणाचा हक्क अधिनियम २००९नुसार अनुदानित खाजगी शाळांमध्ये वंचित व दुर्बल घटकातील विद्यार्थ्यांना इयत्ता पहिली व पूर्वप्राथमिक वर्गात २५ टक्के जागा राखीव ठेवण्याची तरतूद आहे. राज्य शिक्षण मंडळाशी संलग्न शाळांबरोबरच सीबीएसई, आयबी, आयसीएसई व आयजीसीएसई अशा स्वयंअर्थसहाय्यित, विनाअनुदानित, कायम विनाअनुदानित यातील पात्र शाळांमध्ये पूर्व प्राथमिक (नर्सरी) व प्राथमिक म्हणजे इयत्ता पहिलीसाठी ही प्रक्रिया राबविण्यात येत असते. या प्रक्रियेतील गैरप्रकार रोखण्यासाठी तसेच त्यात अधिकाधिक पारदर्शकता यासाठी मागील वर्षापासून ही प्रक्रिया ऑनलाइन सुरू करण्यात आली. फेब्रुवारी महिन्यात या प्रक्रियेला राज्यभरात सुरुवात झाली. मात्र, राज्यातील इतर जिल्ह्यांच्या तुलनेत नाशिक जिल्ह्यात ही प्रक्रिया लवकर सुरू झाली होती. जिल्ह्यातील शाळांची नोंदणी पूर्ण होणे हे त्यामागील कारण होते.
प्रवेशप्रक्रियेतील गौडबंगाल
इंदिरानगर येथील केम्ब्रिज शाळेने शिक्षणहक्काच्या प्रवेशांबाबत केलेला घोटाळा नुकताच समोर आला आहे. २५ टक्के राखीव जागांमध्ये आर्थिकदृष्ट्या सधन कुटुंबातील बालकांना प्रवेश देऊन त्यांच्याकडून फी घेऊन, तसेच सरकारी अनुदान लाटण्याचा प्रकार शाळा करीत आहे. सरकारी व्यवस्थेची फसवणूक करीत असल्याच्या आरोपाखाली केम्ब्रिज शाळेचे शिक्षणहक्काचे अनुदान रोखण्याचा प्रस्तावही उपासनी यांनी सुपूर्द केला आहे. या प्रकरणातील गांभीर्य लक्षात घेत महापालिका शिक्षणसमितीचे प्रशासनाधिकारी नितीन उपासनी यांनी इंग्रजी शाळांचे डिटेल ऑपरेशन करण्याचे आदेश दिले आहेत. या प्रकरणासाठी नेमलेल्या समितीमार्फत हे काम सुरू आहे. सेंट फ्रान्सिस शाळेपासून तपासणी सुरू करण्यात आली असून, शहरातील ज्या शाळांबाबत साशंकता आहे, अशा शाळांवर लक्ष केंद्रित करण्यात आले आहे. ५० शाळांच्या कागदपत्रांची तपासणी करण्यात आली आहे. तर उर्वरित शाळांची तपासणी प्रक्रिया सुरू आहे. यातील किती शाळांनी आरटीई प्रवेशासाठी सरकारी नियमांची हद्द पार केली आहे, याचे गौडबंगाल समोर येणार असून त्यांना कारवाईला सामोरे जावे लागणार आहे.
तंबीनंतर सहकार्य
शिक्षणहक्क प्रक्रियेची ओळख आर्थिकदृष्ट्या मागास असलेल्या जास्तीतजास्त विद्यार्थ्यांना, त्यांच्या पालकांना व्हावी, यासाठी प्रत्येक शाळेत मदतकेंद्र उभारण्याच्या सूचना प्रत्येक शाळेला देण्यात आली होती. मात्र, शहरातील केम्ब्रिज, होरायझन आणि न्यू इरा या शाळांनी सुरुवातीला ही केंद्रे उभारली नव्हती. त्यामुळे पालक, विद्यार्थ्यांची गैरसोय होत असल्याचे समोर आले. मनपा शिक्षणसमितीने या शाळांना तंबी दिल्यानंतर त्यांनी सहकार्य केले, असे प्रशासनाधिकारी उपासनी यांनी सांगितले. होरायझन शाळेने एका विद्यार्थ्याचे आधारकार्ड असूनही त्याला प्रवेश नाकारल्याची तक्रार मनपा शिक्षणमंडळाकडे दोन दिवसांपूर्वी आली असून त्याची शहानिशादेखील सुरू असल्याचे ते म्हणाले.
६५ शाळांमध्ये एकही अर्ज नाही.
गेल्या वर्षी शिक्षणहक्क प्रक्रियेत ३७४ शाळांचा समावेश होता. यंदा ८४ शाळांची वाढ होऊन ४५८ शाळांची नोंदणी यामध्ये करण्यात आली. त्यामुळे साहजिकच जागाही वाढल्या. गेल्या वर्षी ५ हजार ९०० जागांसाठी राबविलेली ही प्रक्रिया या वर्षी ६ हजार ३८० जागांसाठी राबविण्यात आली. मात्र, शाळांची व प्रवेशसंख्या वाढली असली तर जिल्हाभरातील ६५ शाळांमध्ये एकाही विद्यार्थ्याने अर्ज केला नाही. सुरुवातीला १११ शाळांचा यात समावेश होता. कालांतराने यातील काही शाळांमध्ये विद्यार्थ्यांनी प्रवेश घेतले. मात्र, उर्वरित ६५ शाळा या शेवटपर्यंत आरटीईच्या प्रवेशांविनाच राहिल्या आहेत. यामध्ये शाळांची नावे पालकांना माहित नसणे, नव्याने मान्यता मिळालेल्या शाळा असल्याने पालकांनी त्यास पसंती दिली नसल्याचे समोर आले. तसेच शहरातील नावाजलेल्या शाळांमध्ये प्रवेशसंख्येच्या तिप्पट अर्ज प्राप्त झाल्याचे चित्रही दिसून आले. सुरुवातीपासून पालकांची ठराविक शाळांना असलेली पसंती यामुळे दिसून आली.
१७९ विद्यार्थी रिजेक्ट
पालकांनी अपूर्ण अर्ज भरले, अर्जांमध्ये त्रुटी असणे, कागदपत्रांमधील गोंधळ यामुळे १७९ विद्यार्थ्यांचे अर्ज रिजेक्ट करण्यात आले. प्रवेश मिळण्यासाठी विद्यार्थ्यांना जन्माचे प्रमाणपत्र व वास्तव्याचा पुरावा, भाडे तत्वावर राहणाऱ्या पालकांच्या बाबतीत दुय्यम निबंधक कार्यालयाच्या नोंदणीकृत भाडे करारनाम्याची प्रत, सामाजिक वंचित घटक, पालकांचा जातीचा दाखला अनिवार्य, आर्थिक दुर्बल घटकातील विद्यार्थ्यांच्या पालकांचा उत्पन्नाचा दाखला (उत्पन्नाचा दाखला रुपये १ लाखापेक्षा कमी उत्पन्न), दिव्यांग विद्यार्थ्यांसाठी ४० टक्के पेक्षा जास्त अपंगत्वाचे प्रमाणपत्र अशी कागदपत्रे आवश्यक होती. मात्र त्याची पूर्तता न झाल्याने १७९ विद्यार्थ्यांचे अर्ज रद्द करण्यात आले. तर निवड झालेल्या ९६४ विद्यार्थ्यांनी इतर शाळांमध्ये प्रवेश घेतले आहेत.
प्रक्रिया वेळेत करण्याचे आव्हान
गेल्या दोन वर्षांत मे-जूनमध्ये सुरू होणाऱ्या या प्रक्रियेमुळे विद्यार्थ्यांच्या प्रवेशाला विलंब होत होता. इतर विद्यार्थ्यांचा पहिल्या सत्रातील अभ्यासक्रम अर्ध्यावर यायचा, तेव्हा या विद्यार्थ्यांना प्रवेश मिळायचे. यामुळे २५ टक्के राखीव जागांतर्गत प्रवेश घेतलेल्या या विद्यार्थ्यांचे मोठे नुकसान होत होते. ही बाब लक्षात घेता या वर्षीपासून डिसेंबर महिन्यापासूनच नियोजन आखण्यात आले होते. त्यानुसार फेब्रुवारी महिन्यापासून या प्रक्रियेला प्रत्यक्षात सुरुवात करण्यात आली. आतापर्यंत या प्रक्रियेच्या सहा फेऱ्या पूर्ण झाल्या असून सहाव्या फेरीतील प्रवेशप्रक्रिया सुरू आहे. ही प्रक्रिया वेळेत पूर्ण करण्याचे व नव्या शैक्षणिक वर्षापूर्वीच विद्यार्थ्यांचे प्रवेश पूर्ण करण्याचे आव्हान शिक्षण विभागापुढे होते.
शैक्षणिक वर्ष २०१७-१८साठी जिल्ह्यातील सहा फेऱ्यांमधील निवड व प्रवेश
सोडत विद्यार्थ्यांची निवड प्रवेश घेतलेल्या विद्यार्थ्यांची संख्या
पहिली ३१३७ २८२२
दुसरी १०६३ ४०२
तिसरी ३५९ १७०
चौथी १३४ ६९
पाचवी ५६ २६
सहावी २४ शुक्रवारपर्यंत मुदत
२५ टक्के राखीव जागांतर्गत मागील वर्षांमध्ये झालेले प्रवेश
शैक्षणिक वर्ष शाळा संख्या प्रवेश प्रवेश पद्धत
२०१२-१३ ८८ ७४४ ऑफलाइन
२०१३-१४ १३८ १२११ ऑफलाइन
२०१४-१५ २०८ २३५४ ऑफलाइन
२०१५-१६ २७६ २०८४ नाशिक शहर ऑनलाइन, नाशिक ग्रामीण ऑफलाइन,
२०१६-१७ ३७४ २०७६ नाशिक जिल्हा ऑनलाइन
२०१७-१८ ३९३ ३५५२ (पाच फेऱ्यांपर्यंत) ऑनलाइन
केम्ब्रिज शाळेमुळे शिक्षणहक्काच्या प्रवेशांतर्गत होत असलेल्या गैरप्रकारांमुळे डिटेल ऑपरेशनची गरज निर्माण झाली आहे. आतापर्यंत ५० शाळांची तपासणी केली असून येत्या सोमवार, मंगळवारदरम्यान आणखी ३० शाळांची तपासणी केली जाणार आहे. यातील प्रवेशांची पडताळणी करुन कारवाईची दिशा ठरवली जाईल.
- नितीन उपासनी, प्रशासनाधिकारी, मनपा शिक्षणमंडळ
संकलन- अश्विनी कावळे
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
