गुपीत उलगडता : मोहन उपासनी
श्रींच्या चरणी...!
श्री गणेशाचे आगमन झालेय, नित्यनेमाने संगीत आवडीने ऐकणारा बाप्पा माहीत आहे तुम्हाला? नाही. मग चला तर नाशिकच्या मेनरोडवरील श्री गणेश मंदिरात! संगीत आणि अध्यात्म हे वेगळे नाहीच मुळी हा भाव मनी ठेवून प्रवास करणारे संगीत क्षेत्रातील अनेक नामवंत दिग्गज बघा. या दोहोंची सांगड ज्याला जमली तो नावारूपास आहे, सरस्वती, लक्ष्मी ज्याच्या घरात हातात हात घालून नांदताय, विद्वत्ता, नावलौकिक, प्रसिद्धीत कुठलीही कमी नाही अशी असंख्य उदाहरणे आपल्या सगळ्यांच्या पाहण्यात आहेत आणि काही शापित गंधर्वांचीदेखील. ज्याचा त्याचा प्रवास हा वरील पहिल्या उदाहरणाकडेच असतो म्हणजेच हे सगळे ज्याला लाभते तोच मोक्ष त्यात वेगळे काय? जिवंत असताना एका टेचीत राहायचे, जगायचे, मिरवायचे कोणाचेही बोल नाही, दूषणं नाहीत, हितशत्रू नाहीत, हात लावील तिथे सोने ह्या उक्तीप्रमाणे त्याच्या निर्विघ्न जीवनाच्या वाटचालीचा मार्ग कोणाला नकोय सांगा? उत्तरादाखल प्रत्येकालाच हवा असे उत्तर येईल. पूर्व पुण्याई, या जन्मी घेतलेली मेहनत यावर हे गणित अवलंबून म्हणून यशस्वी आणि शापित असे दोन प्रकार झाले असावे बहुधा. शापिताचाही मनीचा भाव चांगलाच असावा बहुदा पण पूर्वसुकृत आड येत असावे असो.
गाऊ नाचू आम्ही आनंदे कीर्तनी.
भक्ती मुक्ती दोन्ही मागो देवा..
मनाची पै वृत्ती बुडे प्रेमडोही..
नाठवतो देही दुजा भाव.
संत नामदेवांच्या अभंगातील या चार ओळी बरेच काही सांगून जातात. माझा तर ठाम विश्वास आहे ज्याच्या नसानसात परमेश्वराने संगीत ओतून पाठवलंय ही त्याची अनेक जन्माची पूर्वपुण्याईच म्हणूयात, बरं दिले कोणी तर त्या सृष्टीनियंत्याने. त्याची ओळख किती जण ठेवतात हेच तो बघत असावा किंवा परीक्षा घेत असावा, आम्ही नाशिककर कलाकार या परमेश्वरी परीक्षेत पास असू बहुधा कारण त्याच्या नामाचे, सेवेचे अनुसंधान आम्हा सगळ्यांचा बालपणापासून मिळालंय. मेनरोड येथील श्री गणपती मंदिर हेच आमचे विद्यापीठ म्हणा, पाठशाळा म्हणा तिथे संगीत आणि अध्यात्म या दोन्हीचे बाळकडू आम्हाला मिळाले, 'हजेरी' (देवासमोर त्याने आपल्याला काय दिले, आपण त्यावर काय प्रगती केली याचा देवासमोर दिलेला गायन वादन नृत्यातील लेखाजोगा) 'सेवा' हे शब्द तिथें उमजले मंदिरात झाडण्यापासून सतरंज्या (बैठक) टाकण्यापर्यंत, ते गायक वादकांना लागणारे चहापान, ते गायनसेवा अथवा महोत्सवातील गायन आटोपल्या नंतरचे आवरसावरीचे सोपस्कार आणि या साऱ्यातून आम्हाला लाभलेल्या भल्याभल्यांचा सहवास, त्यांचे मार्गदर्शन, त्याच्या गायन वादानातील बारकावे, नेमके मर्म यातूनच आम्ही घडलो. म्हणूनच विद्यापीठ म्हटले, याच मंदिररूपी विद्यापीठात माघी आणि मुख्य गणपती उत्सवात ५ दिवस संगीत महोत्सव असतो जो परंपरेने चालत आलाय त्यात आजपावतो बाहेर गावातील किंबहुना भारतवर्षातील अनेक दिग्गजांनी आपापली गायन वादन सेवा श्री चरणी अर्पण केलीय आणि आम्हाला ती अनुभवता आलीय.
हे सगळे आपोआप घडत नाही तर पिढ्यानपिढ्या या सेवकार्यासाठी श्रीचरणी झटल्याय त्यात प्रामुख्याने. सर्वश्री, विनायकराव परांजपे, गोडबोले, लखुआण्णा पैठणकर, पं. मनोहरबुवा पोतदार, बगोबा सरवटे बुवा (अतिशय पहाडी, सुरेल, गोड गळ्याचे विद्वत्ता पूर्ण छाप पडणारे गायन) पं. भानुदासजी पवार, पं. विजय हिंगणे, पं. कमलाकर वारे, पं. प्रभाकर दसककर, पं.काकासाहेब घारापूरकर. ही मी लहान असतानापासून बघितलेली दिग्गजांची फळी, जी श्री गणेश चरणी अव्याहत संगीतसेवा करीत होती. तदनंतर पं. जयंत नाईक (आकाशवाणी जळगावचे ए ग्रेड आर्टिस्ट ज्यांनी नाशिकहून पहिल्यांदाच बाहेर जाऊन तबला शिक्षणास सुरुवात केली) गिरीश पांडे, सुनील दैठणकर, प्रमोद भडकमकर, प्रशांत महाबळ, नितीन वारे, नितीन पवार, ही तबलावादनातील तडफदार पिढी, हार्मोनियम वादक सुभाष दसककर, प्रशांत महाबळ, विजय हिरण, प्रसाद गोखले, भूषण कोथमिरे, ईश्वरी दसककर, संस्कार जानोरकर, गायक सर्वश्री शंतनू गुणे (दर गुरुवारी नित्यनेमाने श्री चरणी गायन सेवा समर्पित करतात) अविराज तायडे, मकरंद हिंगणे, आशिष रानडे, प्रीतम नाकील, गौरव तांबे, सुजित काळे, रसिक कुलकर्णी, वैष्णवी भडकमकर, अथर्व वारे, अद्वय पवार ही तबलावादनातील तिसरी पिढी. व्हायोलिन वादक अनिल दैठणकर, गिटार वादक नरेंद्र पुली आणि अन्य बरीच जी या संगीताला आध्यत्मिक जोड देऊन आणि तोच सर्व करणारा या विचाराला घेऊन काम करणारी गुणीजन मंडळी म्हणजेच श्री गणेश भक्त मंडळी, मेनरोड नाशिक.
(लेखक सुप्रसिद्ध बासरीवादक आहेत.)
प्रतिक्रियेसाठी nashik.letters@gmail.com