संकलन : अनिल पवार, विनोद पाटील
नाशिक शहरात होणाऱ्या घरफोडी, चेन स्नॅचिंग, वाटसरुंना लुटणे हे प्रकार ग्रामीण भागातही पोहोचले आहेत. इतकेच नव्हे तर थेट एटीएम फोडणे तसेच बँकांवर दरोडा टाकण्याचे प्रमाण गेल्या काही महिन्यांत लक्षणीयरित्या वाढले आहे. या वर्षात नाशिक जिल्हा मध्यवर्ती बँकेच्या पाच शाखांवर दरोडा टाकून कोट्यवधी रुपये लांबविण्यात आले. विशेष म्हणजे जिल्हा बँकेच्या शाखांनाच लक्ष्य करण्यात आले. येवला, चांदवड, मालेगाव, पेठ व निफाड या तालुक्यातील जिल्हा बँकेच्या शाखांवर दरोडे टाकण्यात आले. सर्वाधिक लूट निफाडमधील रानवड शाखेत झाली. तसेच सिन्नर येथे बँक ऑफ इंडियाचे एटीएममशीन तोडून सुमारे चोवीस लाख रुपयांची चोरी करण्यात आली. विषेश म्हणजे काही प्रकरणांमध्ये कर्मचाऱ्यांचाच हात असल्याचे उघडकीस आले आहे. यामुळे नागरिकांच्या ठेवी बँकांमध्येही असुरक्षित असल्याचे निदर्शनास येत आहे. सुमारे साडेतीन कोटी रुपये चोरट्यांनी लांबविले. ग्राहकांच्या ठेवी सुरक्षित ठेवण्यासाठी बँकांना ठोस पावले उचलण्याची गरज आहे.
पहिला घटना (दि. ९ ऑगस्ट)
सिन्नर तालुक्यातील बँक ऑफ इंडियाचे एटीएम मशीन तोडून सुमारे चोवीस लाख रुपयांची चोरी करण्यात आली. येथे जुलै महिन्यातच बँक ऑफ बडोदा सिन्नर शाखेतील एटीएम फोडून चोरट्यांनी सुमारे पंधरा लाख रुपये चोरून नेले होते. दोन्ही एटीएम फोडण्यासाठी गॅस कटरचा वापर करण्यात आला.
सुरक्षारक्षकाचा अभाव
बँकेने सुरक्षारक्षक नेमलेला नव्हता. या संधीचा फायदा घेत चोरट्याने एटीएम मशीन रूममधील दोन सीसीटीव्ही कॅमेरे झाकून टाकले. बँकेच्या आवारात सीसीटीव्ही कॅमेरे सुद्धा लावलेले नव्हते. याचा गैरफायदा घेत चोरट्यांनी डाव साधला.
कर्मचाऱ्यांचीच 'हातसफाई'
कसून चौकशी केल्यानंतर बँकेचा कॅशिअर शिवाजी शांताराम सपकाळे व त्याचा भाऊ सागर दोघेही (रा. लोणारवाडी, ता. सिन्नर) यांना अटक करण्यात आली. त्यांच्याकडून २१ लाख ८ हजार ७०० रुपये रोख, तसेच गुन्ह्यात वापरलेली मारुती ८००, गॅस कटर मशीन, तसेच दोन मोबाइल असा मुद्देमाल जप्त करण्यात आला.
दुसरी घटना (६ मे )
एखाद्या चित्रपटाच्या कथेला शोभून दिसेल असा प्रकार नाशिक जिल्हा मध्यवर्ती बँकेच्या येवला शाखेत घडला. कर्मचाऱ्यांच्या डोळ्यात मिरचीची पूड टाकून भरदिवसा अन् रस्त्यात ५० लाख रुपये हिसकावून चोरट्यांनी पोबारा केला. जिल्हा मध्यवर्ती बँकेच्या येवला शाखेतून दुपारी अंदरसूलला ५० लाखांची रोकड घेऊन बँक व्यवस्थापक आर. के. महाले व शिपाई भारती यांच्यासमवेत रिक्षाने निघाले होते. रिक्षा अंदरसूलच्या दिशेने जात असताना पल्सर मोटरसायकलवरून आलेल्या दोघांनी रिक्षाचालकाच्या डोळ्यात मिरचीची पूड फेकली. अचानक झालेल्या या प्रकाराने चालकाचे नियंत्रण सुटले आणि रिक्षा खड्ड्यात गेली. यावेळी चोरट्यांनी काठीने व्यवस्थापक व कर्मचाऱ्यांना मारहाण करत त्यांच्या डोळ्यात पुन्हा मिरचीची पूड फेकली. यावेळी उडालेल्या गोंधळाचा फायदा घेऊन ५० लाखांची रोकड घेऊन पलायन केले.
बँकेची बेपर्वाई
बँकेच्या व्यवहारावर पाळत ठेवण्यात आली. एवढी मोठी रक्कम रिक्षातून नेण्यात आली. सोबत सुरक्षारक्षकही दिला नाही. इतकी मोठी रक्कम नेताना आवश्यक ती खबरदारीही घेण्यात आली नाही. पैसे कधी आणि केव्हा नेले जातात यावर पाळत ठेवण्यात आली.
चोरटे स्थानिकच
या प्रकरणी पोलिसांनी अजित रामदास कोल्हे, नंदकिशोर किसनराव धनगे, शंकर काशीनाथ धनगे, शेख तौसिफ शकील, शंकर भगवान मिसाळ, संतोष गोरख वल्टे यांना अटक केली. त्यांच्याकडून पोलिसांनी ४० लाखांचा ऐवज हस्तगत केला. यात २७ लाख रुपये रोख, नवी तवेरा गाडी व नंबर प्लेट नसलेली नवी स्प्लेंडर गाडी हस्तगत केली.
तिसरी घटना (९ जुलै)
चांदवड तालुक्यातील निमोण इथल्या नाशिक जिल्हा मध्यवर्ती बँक शाखेतून सुमारे १९ लाख रुपयांपेक्षा जास्त रक्कम चोरट्यांनी पळवली. तत्पूर्वी चोरट्यांनी भडाणे येथे चोरीचा प्रयत्न केला होता. बँकेच्या मागील खिडकीचे गज गॅस कटरने कापून बँकेत प्रवेश केला. त्यानंतर कॅशिअरच्या केबिनमध्ये घुसून गॅस कटरच्या सहाय्याने तिजोरी फोडून त्यांनी १९ लाख रुपयांची रक्कम लंपास केली.
बँकेचा हलगर्जीपणा
येवला शाखेचे पन्नास लाख रुपये लुटून नेल्यानंतरही बँक व्यवस्‍थापनाने आपल्या इतर शाखांच्या सुरक्षेवर भर दिला नाही. याचे परिणाम बँकेला भोगावे लागले. या शाखेत सीसीटीव्ही कॅमेरा किंवा सुरक्षारक्षकही नव्हते. यामुळे चोरट्यांचे फावले. माहिती असलेल्यांपैकीच कोणीतरी हे धाडस केले असावे. यामुळे सहजासहजी लूट करण्यात आली.
घटना चौथी (२५ ऑगस्ट)
निफाड तालुक्यातील रानवड साखर कारखाना येथील एनडीसीसीच्या शाखेत दरोडेखोरांनी मागील बाजूच्या खिडकीची लोखंडी जाळी कापून बँकेत प्रवेश केला. स्ट्राँगरूममधील तिजोरी तसेच ७५ पैकी ४४ लॉकर्स गॅस कटरने कापून सोन्याचे दागिने व रोकड मिळून सुमारे दोन कोटी रुपयांचा ऐवज लुटल्याचा अंदाज आहे. चोरट्यांनी बँकेची रोकड ठेवलेली तिजोरीही फोडण्याचा प्रयत्न करण्यात आला होता.
बँकेतील असुविधा
बँकेत सुरक्षारक्षक नेमण्यात आलेला नव्हता. तसेच सीसीटीव्ही कॅमेरे बसविले नव्हते. बँक शाखा निर्जनस्थळी असल्याने दरोडेखोरांना बँक लूटणे फारसे अवघड गेले नाही. बँकेत अलार्मचाही अभाव होता. एकूणच चोरट्यांच्या दृष्टीने सर्व परिस्थिती जणू अनुकूल होती.
घटना पाचवी (१४ सप्टेंबर)
एनडीसीसीच्या तीन शाखांमध्ये चोरट्यांनी हात साफ केल्यानंतहर बँक प्रशासनाकडून इतर शाखांच्या सुरक्षेची काळजी घेण्यात आली नाही. यामुळे दोन महिन्याच्या अंतरात जिल्हा बँकेच्या चार शाखांमधून लाखो रुपयांची चोरी करण्यात आली. येवला, निमोण व रानवडनंतर चोरट्यांनी मालेगाव तालुक्यातील निमगाव शाखेला लक्ष्य करीत सुमारे चौदा लाख रुपये लुटून पोबारा केला. दरोडेखोरांनी इमारतीच्या स्वच्छतागृहाच्या बाजूला असलेल्या खिडकीचे गज तोडून आतील बाजूस बँकेच्या तिजोरीतून चौदा लाखाहून अधिक रक्कम लांपास केली.
बँकेची सुरक्षा
बँकेच्या सुरक्षेच्या दृष्टीने येथे कोणतीही यंत्रणा कार्यरत नाही. सुरक्षारक्षक व सीसीटीव्ही यंत्रणा नाही. बँक परिसर फारसा वर्दळीचा नाही. यामुळे चोरट्यांना बँकेत प्रवेश करणे सोपे गेले.
सहावी घटना (१४ एप्रिल)
एटीएमच्या सुरक्षेवर प्रश्न ऐरणीवर आणणारी घटना नाशिकमध्ये घडली. एटीएमच्या सॉफ्टवेअरमध्ये व्हायरस टाकून १६ लाख रुपयांची लूट करण्यात आली होती. नाशिकच्या दत्त मंदिर चौकातील आयसीआयसीआय बँकेच्या एटीएममध्ये १४ एप्रिलला हा प्रकार घडला होता. या हायटेक लुटारुंनी एटीएमचे सॉफ्टवेअर आणि सीसीटीव्ही कॅमेरा निकामी करून १६ लाख २० हजारांची चोरी केली. एटीएम फोडण्याचा हा नवा प्रकार पोलिसांनाही चक्रावून सोडणारा होता.
मोहम्मद शोएब कमाल पाशा शेख (३२, भोईसर, जि. पालघर), शंभू उर्फ करणसिंग रामधर सहदेव झा (२८, बिहार), निजामुद्दीन फकरुद्दीन शेख (२५, अंधेरी, पश्चिम मुंबई), जहांगीर जमाल शेख (२६, विरार, मुंबई), बजरंगसिंग शामसिंग (३८, वसई, मुंबई), दुर्गाप्रसाद राघवेंद्रचंद्र ब्राम्हण (३०, अंधेरी, मुंबई) यांना पोलिसांनी अटक केली होती.
अशी केली होती चोरी
साई प्लाझा कॉम्पलेक्स येथील बँकेच्या एटीएममधील सीपीयू आणि कॅमेऱ्याची पीन काढून कॅमेरा सिस्टम बंद केली. नंतर एटीम मशिनमध्ये मालवेअर व्हायरस सोडून त्यात बिघाड केला व १६ लाख २० हजाराची रोकड पळवली. बँकेच्या संगणक तज्ञांनी महिनाभर विश्लेषण केल्यानंतर वरील आरोपींचे चेहरे कॅमेऱ्यात आढळले.
मोडस ऑपरेंडी
चोरटे नवनवीन मोडस ऑपरेंडचा वापर करून पोलिसांपुढे आव्हान निर्माण करीत आहेत. विशेष म्हणजे सुशिक्षित तरूणच या क्षेत्रात कार्यरत झाले आहेत. व्हायरस सोडून एटीएम लुटणे, गॅस कटरचा वापर करणे, स्ट्राँगरुम पळवणे, पोलिस बनूनच बँक, एटीएम लुटणे यामुळे पोलिसांपुढेच आव्हान निर्माण झाले आहे.
रोज दीडशे कोटींची उलाढाल
जिल्हा बँकेच्या २१० शाखांमधून दररोज १५० कोटींची उलाढाल होते. त्यात ६१ कोटी रुपये बँकेच्या विविध शाखांमध्ये जमा होतात, तर ९० कोटी रुपये बँकाच्या शाखामंधून खातेदारांकडून काढले जातात. एवढ्या उलाढालीवर जिल्हा बँकेने १२० कोटींचा विमाही काढला आहे.
जिल्हा बँकांच लक्ष्य का?
सिन्नर, नाशिकरोड, येवला तसेच घोटी येथील सोने लुटीच्या घटनांचा पोलिसांनी तपास लावला. मात्र, जिल्हा मध्यवती बँकेच्या शाखांमध्ये झालेल्या चोरीच्या घटनांचा तपास लागू शकलेला नाही. जिल्हा मध्यवर्ती बँकेच्या शाखांनाच चोरटे का लक्ष्य करीत आहेत, हे कोडेच आहे. विशेष म्हणजे जिल्हा बँकेने जिल्हाभरात २१० शाखा स्थापन केल्या आहेत. कारखाना क्षेत्रात अनेक शाखा उभारण्यात आल्या. मात्र, कारखाना बंद झाल्यावर या शाखांचा विचार झाला नाही. त्यांचे व्यवहार किती होतात, याचा प्रशासन व पदाधिकारी यांना कोणालाच सोयरेसुतक नाही.
राजकारणी बँकेच्या संचालक मंडळावर निवडून येण्यासाठी कोट्यवधीची माया खर्ची घालतात, मग त्या बँकेच्या सुरक्षेसंदर्भात एवढे उदासीन का? असा प्रश्न निर्माण होता. गोरगरिबांच्या पुंजीचे संरक्षण कोणी करायचे, हा प्रश्नही अनुत्तरीतच आहे. आपली तिजोरी भरण्यासाठीच फक्त जिल्हा मध्यवर्ती बँकेचा उपयोग केला जात आहे.
गावोगावी निर्जनस्थळी बँका स्थापन करण्यात आल्या आहेत. सुरक्षारक्षक नेमले नाहीत. सीसीटीव्ही तर दूरचा विषय ठरला आहे.
वर्षभरातील घटना व चोरीची रक्कम
बँक ऑफ इंडिया एटीएम (सिन्नर) २४ लाख
बँक ऑफ बडोदा १५ लाख
करंजाळी शाखा (जिल्हा बँक) १५ लाख
एनडीसीसी बँक (येवला) ५० लाख
एनडीसीसी बँक (निमोण) १९ लाख
एनडीसीसी बँक (रानवड) पावणेदोन कोटी
एनडीसीसी बँक (निमगाव) १३ लाख
आयसीआयसीआय बँक एटीएम (नाशिककरोड) - १६लाख
बँक लुटीची कारणे
बँकेच्या शाखा निर्जनस्थळी असणे
शस्त्रधारी सुरक्षा रक्षकांची नेमणूक नसणे
बँक आवारात सीसीटीव्ही यंत्रणा नसणे
सिक्युरिटी अलार्मचा अभाव
सीसीटीव्ही कॅमेरे दुय्यम दर्जाचे असणे
बहुतांश घटनांत कर्मचाऱ्यांचाच हात असणे
बँकेच्या व्यवहारावर पाळत ठेवणे
बँकेत किती रक्कम आहे, याची माहिती उघड होणे.
बँकेत रोज येणे जाणे असणे.
बँकेत नेमके कोणत्या ठिकाणी काय आहे, याची संपूर्ण माहिती असणे.
स्ट्राँग रुमच्या सुरक्षेची काळजी न घेणे.
हे उपाय गरजेचे
चोवीस तास शस्त्रधारी दोन सुरक्षारक्षकांची नेमणूक करणे
सीसीटीव्ही कॅमेऱ्याची रेंज अधिक असावी
बँकेच्या व्यवहारांची गोपनीयता बाळगणे
मोठ्या रक्कमेचे व्यवहार करताना पोलिसांना माहिती देणे
बँक आवारातही सीसीटीव्ही बसवावेत
बँकेची इमारतात अलार्मची व्यवस्था करावी
बँक सुटीच्या दिवशी सुरक्षा अधिक वाढवावी
सुरक्षेबाबत उपाययोजना सुरू
जिल्हा बँकेतील शाखांमध्ये होणाऱ्या चोऱ्या व लुटीच्या घटना चिंताजनक आहेत. जिल्हा बँकांना टार्गेट केले जात आहे. त्यामुळे सर्व शाखांना सुरक्षा पुरविण्यावर भर देण्यात आला आहे. त्यासाठी सीसीटीव्ही कॅमेरा बसविण्याच्या प्रयत्नात आम्ही आहोत. सोबतच मोठ्या शाखांच्या ठिकाणी शस्रधारी सुरक्षारक्षक देण्याचा आमचा विचार आहे. जिल्हा बँक ही शेतकऱ्यांची बँक आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांच्या पैशांचे सरंक्षण करण्याची जबाबदारी आमची असून, या शाखांच्या सुरक्षितेसाठीचे सर्व ते उपाययोजना केले जात आहेत. यासाठी सहकार विभागाकडे पत्रव्यवहार केला गेला असून, त्याला मंजुरी मिळाल्यानंतर सुरक्षेबाबत राहिलेल्या त्रुटी दूर केल्या जातील.
नरेंद्र दराडे, अध्यक्ष ,नाशिक जिल्हा बँक
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
