इराणला जेव्हा विजेतेपद मिळाले, तेव्हा त्यावेळी झालेल्या आनंदाला दु:खाची किनार होती... भारत ही माझी जन्मभूमी आहे, त्या संघाची हार मला मानवणारी नव्हती... मात्र, मी प्रशिक्षित केलेला संघ विजयी झाला याचा मला आनंद होता... भारत आणि इराण या दोन्ही देशांनी मला महिलांच्या संघाचे प्रशिक्षकपद देऊ केले, तर मी भारताला प्रथम प्राधान्य देईन, अशी स्पष्टोक्ती इराणच्या महिला कबड्डी संघाच्या प्रशिक्षक शैलजा जैन यांनी केली. 'महाराष्ट्र टाइम्स'तर्फे आयोजित 'मटा संवाद' या उपक्रमात त्या बोलत होत्या.
----
इंडोनेशिया येथे झालेल्या आशियाई क्रीडा स्पर्धेत इराणच्या महिला कबड्डी संघाने भारतीय महिला कबड्डी संघाला हरवून सुवर्णपदक पटकावले. इराणसारख्या नवख्या कबड्डी संघाच्या विजयामागे त्यांच्या प्रशिक्षक मूळच्या नाशिककर असलेल्या शैलजा जैन यांचा मोलाचा वाटा होता. त्यामुळे जैन यांच्यासंदर्भात नाशिककरांमध्ये कुतूहलाची भावना निर्माण झाली होती. त्यांच्यासंदर्भात अनेकांना पडलेल्या प्रश्नांची उत्तरे जाणून घेण्यासाठी 'महाराष्ट्र टाइम्स'ने खास नाशिककरांसाठी 'मटा संवाद' या उपक्रमाचे आयोजन केले होते. त्यात जैन यांनी नाशिककरांशी दिलखुलास चर्चा केली. हा कार्यक्रम शुक्रवारी क्रांतिवीर वसंतराव नारायणराव नाईक शिक्षण संस्थेच्या लोकनेते गोपीनाथरावजी अभियांत्रिकी महाविद्यालयात रंगला. यावेळी नाशिकचे पोलिस आयुक्त डॉ. रवींद्रकुमार सिंगल यांनी आयर्न मॅन किताब पटकावल्याबद्दल त्यांचाही सत्कार करण्यात आला. कार्यक्रमास क्रीडा उपसंचालक डॉ. जयप्रकाश दुबळे, जिल्हा क्रीडा अधिकारी रवींद्र नाईक, शिवछत्रपती पुरस्कारविजेते नरेंद्र छाजेड, आनंद खरे, अंबादास तांबे, व्ही. एन. नाईक शिक्षण संस्थेचे अध्यक्ष कोंडाजीमामा आव्हाड, हेमंत धात्रक, तानाजी जायभावे, 'एनडीसीए'चे विनोद शहा, कबड्डी असोसिएशनचे प्रशांत भाबड, विलास पाटील, शरद पाटील यांच्यासह प्रशिक्षक, खेळाडू, संघटक व नाशिककर मोठ्या संख्येने उपस्थित होते.
--
गुलालवाडी व्यायामशाळेत सराव
शैलजा जैन यांच्याशी खो-खो संघटनेचे माजी कार्यवाह मंदार देशमुख यांनी संवाद साधला. जैन म्हणाल्या, की मला लहानपणापासूनच कबड्डीची आवड होती. लग्न झाल्यानंतर नाशिकला आल्यावरही मी गुलालवाडी व्यायामशाळेत सराव करीत होते. मात्र, 'एनआयएस'चे प्रशिक्षण झाल्यानंतर माझ्यातील प्रशिक्षकला संधी मिळाली. याच कामगिरीच्या आधारे मी महाराष्ट्र सरकारच्या क्रीडा विभागात प्रशिक्षक म्हणून काम करू शकले. २०१४ मध्ये मी महाराष्ट्र शासनाच्या सेवेतून निवृत्त झाल्यानंतर निवृत्तीनंतरचा वेळ मला कबड्डीच्या कोचिंगसाठीच द्यायचा होता. सुदैवाने मला इराणकडून बोलावणे आल्याने क्षणाचाही विलंब न लावता मी त्यांना होकार दिला.
--
इराणमध्ये स्वत:ला सिद्ध करताना...
इराणमध्ये जाताना माझी एकच अट होती, माझ्या कामात कुणीही हस्तक्षेप करायचा नाही. ते त्यांनी मान्य केले. तेथील फेडरेशनने मला मोकळीक दिली आणि मग मी कामाला सुरुवात केली. २०१७ च्या जानेवारीमध्ये मी इराणला गेले. तेथे उतरल्यानंतर त्यांनी मला सर्वप्रथम डोक्यावर ओढणी घ्यायला सांगितले. इराणचा प्रवास तसा सोपा नव्हता. अनेक अडचणींचा सामना करीत मला स्वत:ला सिद्ध करायचे होते. आपल्याकडे ज्याप्रमाणे स्पर्धेचा साचा असतो, तसा साचा या ठिकाणी नव्हता. आपल्याकडे एखादा खेळाडू जिल्हा पातळी, विभागीय पातळी, राज्य पातळीवर खेळतो, त्यानंतर तो राष्ट्रीय स्तरावर खेळतो. तसा प्रकार इराणमध्ये नाही. या ठिकाणी महिलांचे सामने पुरुष पाहू शकत नाहीत व पुरुषांचे सामनेही महिला पाहू शकत नाहीत. महिलांच्या सामन्याच्या वेळी फोटोग्राफरदेखील महिलाच असतात. तेथे पालकांचे बंधन कमी, तर कायद्याचे बंधन जास्त आहे, असेही जैन यांनी नमूद केले.
--
भाषा, जेवण अन् संघनिवडीचे स्वातंत्र्य
जैन म्हणाल्या, की भारतात आपण ज्याप्रमाणे इराणला समजतो तसा इराण नाही, तेथे महिलांना कामाच्या जास्त संधी आहेत. या ठिकाणी सिल्व्हर मेडल, ब्राँझ मेडल याला फारसे महत्त्व नाही, तर खेळाडूंना गोल्ड मेडलच हवे असते. त्यासाठी जिवाचे रान करावे लागले तरीही त्याला ते तयार होतील. तेथील संघाकडे फक्त चढाई करणारे खेळाडू होते, लेफ्ट आणि राइटचा त्यांनी विचार केलेला नव्हता. माझ्याकडे प्रारंभी त्यांनी ४५ मुली दिल्या आणि मला सांगितले, यातील तुम्हाला ज्या योग्य वाटतील त्या तुम्ही संघात घ्या. एका राष्ट्राचा संघ मला निवडायचा होता. ही माझी एकटीची जबाबदारी असल्याने जिंकले तरी माझी जबाबदारी व हरले तरीही माझीच जबाबदारी होती. त्यामुळे काम करताना थोडे दडपण होते. भारताला हरवायचे हे मोठे 'टार्गेट' त्यांच्यासमोर होते. या काळात भाषेची अडचण होती. येथील रस्त्यांवरचे फलकदेखील इराणी भाषेत होते. जेवणाचीही अडचण होती. कधी भात-लोणचे, चटण्या, खाकरे असे खाऊन मी दिवस काढले. तुम्ही प्रशिक्षक असूनही नॉनव्हेज का खात नाहीत, असे प्रश्न तेथील मुली विचारायच्या. त्यांचे काही शब्द समजायचे, काही समजत नव्हते. हातवारे करूनच कम्युनिकेशन करावे लागत होते. काही कालावधीनंतर मीही थोडीफार इराणी भाषा शिकले. या संघात एक मुलगी अतिशय अस्खलित हिंदी बोलायची.
--
...असा घडविला विजेता संघ
इराणचा संघ घडविताना दररोज सकाळी सात वाजता प्रशिक्षणाला सुरुवात व्हायची. सकाळी ७ ते ८ फिटनेस, १० ते १२ कबड्डीचा सराव, १२ ते १ स्वीमिंग, सायंकाळी पुन्हा ५ ते ७ कबड्डीचा सराव, त्यानंतर विविध प्रकारचे मोटिव्हेशनल व्हिडीओ बघणे. सामन्यांचे शूट केलेले व्हिडीओ पाहून काय चुका होताहेत, याचा अभ्यास करणे असा दिनक्रम होता. काही वेळा समुद्राच्या पाण्यातदेखील त्यांच्याकडून सराव करवून घेतला. त्यावेळी ध्येयपूर्तीसाठी मी ज्या बाबी मागितल्या त्या मला फेडरेशनने पुरविल्या. फिजिओथेरपिस्ट, सायकॉलॉजिस्ट, डाएटेशियन, मॅनेजरसह कोचेस असा स्टाफ त्यांनी दिला होता. स्वीमिंग पूल वापरासाठी उपलब्ध होता. कबड्डीत अॅँगल आणि टायमिंग महत्त्वाचे असते, त्यावर मी जोर दिला.
तेथे प्रत्येक खेळाडूचे फिजिकल फिटनेस ट्रेनर आहेत. इराणच्या बाबतीत बोलायचे झाल्यास त्यांच्या मुलींकडे प्रचंड फिटनेस आहे, फक्त त्यांना टेक्निक समजावून सांगणे गरजेचे होते, ते मी प्रामुख्याने केले. त्यांच्याकडून योगा, प्राणायाम आदी करवून घेतले. इराणने मला ४५ मुली दिल्या होत्या त्यातील १८ मुली या शेवटपर्यंत खेळविताना त्यांच्याकडून विजयी कामगिरी करून घेताना मनस्वी समाधान लाभले. मला भारतीय संघाची कमतरता काय आहे, हे माहिती होते. त्या तुलनेत इराणचा संघ काय करू शकतो हेदेखील माहिती होते. इराणी खेळाडू ब्लाइंड गेम खेळत होत्या. आदल्या दिवशी कोरिया, बांगलादेशबरोबर सामने झाले, ते जिंकले होते. त्यानंतर एक सामना आम्ही हरलो. हाच हरलेला सामना आम्हाला विजयाकडे घेऊन गेला. शेवटच्या वेळी कव्हर कुठे आहे, आपल्याला कोणत्या डावाने खेळायचे आहे, हे त्यांच्या मनावर बिंबविले. मेडल आपलेच आहे, हे त्यांना सांगितले. ज्यावेळी विजय मिळाला, त्यावेळी एकीकडे माझा संघ विजयी झाल्याचा आनंद होता, तर दुसरीकडे मी ज्या देशातून आले त्या देशाला हार पत्करावी लागते याचे दु:ख होते...
--
उपस्थितांशी ठळक मुद्यांवर साधलेला संवाद...
--
-फिटनेस जमेची बाजू
-इराणी खेळाडूंमध्ये लवचिकता आहे. प्रत्येक खेळाडूला ही दैवी देणगी असल्याचेच मी मानते. प्रत्येक खेळाडूचा फिटनेस पाहण्यासारखा आहे. त्यांच्याकडे फिटनेस आहे. मात्र, टेक्निक नव्हते, त्याच्यावर मी जोर दिला.
…--
-खेळांवर राजकीय प्रभाव
-इराणमध्ये असलेल्या राजकीय अस्थिरतेचा खेळांवर परिणाम होत नाही. किंबहुना त्याबद्दल कधी वाच्यतादेखील केली जात नाही.
--
-फेडरेशनला मुभा
-इराणच्या फेडरेशनला प्रचंड मुभा आहे. प्रशिक्षक म्हणेल त्याप्रमाणे कार्यवाही केली जाते. प्रशिक्षकाच्या कामात हस्तक्षेप केला जात नाही. खेळासाठी प्रचंड पैसा खर्च करण्याची त्यांची तयारी असते.
--
-सरकारी प्रशिक्षकांबद्दल...
-भारतीय प्रशिक्षकांवर प्रशिक्षणासोबतच इतरही जबाबदाऱ्या टाकल्या जातात. त्यामुळे प्रशिक्षणावर लक्ष केंद्रित करता येत नाही. त्याचा परिणामा संघावर होतो. त्यामुळे प्रशिक्षकांवर इतर जबाबदाऱ्या देऊ नयेत असे वाटते.
--
-भारताने कोणता धडा घ्यावा...
-कबड्डीत आपण अजिंक्य नाही. इराणसह कोरिया, थायलंड, तैवान या देशांनीही कबड्डीत प्रगती केली आहे. आपल्याकडे सामन्याच्या दोन महिने अगोदर तयारी केली जाते, इतर देशांमध्ये मात्र संपूर्ण वर्षभर तयारी होते. त्यामुळे इतर देशांना भारताने कबड्डीत कमी लेखू नये.
---
लोगो : मटा संवाद
शब्दांकन : फणिंद्र मंडलिक
-----------------------------------------------------------------------
ध्येय निश्चित करा, यश तुमचेच!
--
पोलिस आयुक्त डॉ. सिंगल यांची तरुणाईला साद
--
म. टा. प्रतिनिधी, नाशिक
आजची तरुणाई देशाची शान आहे. देशातील प्रत्येक तरुणाला यशस्वी व्हायचे असेल, तर ध्येय निश्चित करून त्या दिशेने वाटचाल केली पाहिजे, अशी साद पोलिस आयुक्त डॉ. रवींद्रकुमार सिंगल यांनी तरुणाईला घातली.
फ्रान्स येथे झालेल्या स्पर्धेत त्यांनी आयर्न मॅन हा किताब पटकावला, त्याबद्दल 'मटा'तर्फे त्यांचा 'मटा संवाद' उपक्रमांतर्गत सत्कार करण्यात आला. या सत्काराला उत्तर देताना ते बोलत होते. ते म्हणाले, की माझा सत्कार इराणच्या कबड्डी संघाच्या प्रशिक्षक आणि मूळच्या नाशिककर शैलजा जैन यांच्या सोबत होत आहे, ही भाग्याची गोष्ट आहे. मी जेव्हा विजयी झालो आणि भारताचा तिरंगा घेऊन येत होतो त्यावेळी उपस्थित असलेल्या लोकांनी इंडिया-इंडिया असा नारा दिला. त्यावेळी मला जो अभिमान वाटला तो शब्दांत व्यक्त होण्यासारखा नाही. प्रत्येकाने आपली स्वत:ची एक ओळख निर्माण करणे गरजेचे आहे. सुरुवातीला मी शूटिंगमध्ये सहभागी झालो, त्यानंतर सायकल रेस केली. या सर्वांमध्ये मी प्रावीण्य मिळविले. आपल्या प्रत्येकात पुरेपूर क्षमता आहे, त्याचा आपण योग्य वापर करीत नाही. प्रत्येकाने अभ्यास तर केलाच पाहिजे, त्याचबरोबर खेळदेखील खेळले पाहिजेत.
सोशल मीडियाचा अतिवापर टाळा
आज प्रत्येक विद्यार्थी सोशल मीडियाचा वापर करताना दिसतो. मात्र, सोशल मीडियाचा अतिवापर टाळावा, असेही आयुक्त सिंगल म्हणाले. यू ट्यूबवर अनेक नेत्यांची भाषणे आहेत, ती ऐकली पाहिजेत. स्वीमिंगचे टेक्निक आपण यू ट्यूबवर पाहूनच शिकलो. सोशल मीडियाचा वापर सकारात्मक पद्धतीने करावा, असा सल्ला विद्यार्थ्यांना देतानाच आई-वडील, गुरुजी यांच्या प्रत्येकाकडून अपेक्षा असतात, त्या पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करा, आपल्या शरीराला मान द्या, तरच तुमची प्रगती होईल, असेही आयुक्त सिंगल यांनी अधोरेखित केले.
